Wątpliwości z doręczaniem wniosków o uzasadnienie rozstrzygnięć sądów powszechnych

Wątpliwości z doręczaniem wniosków o uzasadnienie rozstrzygnięć sądów powszechnych

Ostatnie orzeczenia sądów powszechnych spędzają sen z powiek części pełnomocników. Sprawa dotyczy doręczeń wniosków o uzasadnienie rozstrzygnięć sądów, a konkretnie pytania czy obowiązek wynikający z art. 132 par. 1 k.p.c., w zakresie doręczania stronie przeciwnej pism procesowych, odnosi się także do wniosków o uzasadnienie.

Dyspozycja tego przepisu mówi wyraźnie, że pełnomocnik profesjonalny: adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy oraz Prokuratoria Generalna Rzeczpospolitej Polskiej zobowiązani są do doręczeń bezpośrednich odpisów pism procesowych wraz z załącznikami. Pełnomocnik jest zobowiązany do zamieszczenia w treści pisma procesowego oświadczenia o doręczeniu pisma drugiej stronie albo o jego nadaniu przesyłką poleconą. Brak powyższego oświadczenia spowoduje zwrot pisma, bez wzywania do jego usunięcia.

Obowiązek bezpośrednich doręczeń ma szereg wyłączeń wynikających z art. 131 par 11 k.p.c. zgodnie, z którym brak jest obowiązku bezpośredniego doręczania pism między pełnomocnikami profesjonalnymi. Wyłączenie przewiduje, że: pozew wzajemny, apelację, skargę kasacyjną, zażalenie, skargę o wznowienie postępowania, skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia i skargi na orzeczenia referendarza sądowego, sprzeciwu od nakazu zapłaty, należy złożyć z odpisami dla strony przeciwnej bezpośrednio w sądzie. W wyliczeniu tym brak prima facie wniosku o sporządzenie uzasadnienia.

Wyłączenie od obowiązku bezpośredniego składania pism procesowych dotyczy także pism wnoszonych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, podlegających doręczeniu adwokatowi, radcy prawnemu, rzecznikowi patentowemu lub Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polskie, gdy powyżsi pełnomocnicy dokonali wyboru wnoszenia pism za pośrednictwem systemu teleinformatycznego i nie zrezygnowali z doręczenia elektronicznego.
Kwestia doręczeń wniosku o uzasadnienie wyroku była poruszana przez Sąd Najwyższy. W orzeczeniu z dnia 27 października 2005 r. (sygn. III CZP 65/05) odpowiedział się za brakiem konieczności doręczania drugiej stronie postępowania odpisu wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku. Brak obowiązku doręczenia wniosku uzasadniony został celem, dla którego zainteresowana strona składa wniosek. Skład orzekający wskazał, że złożenie wniosku o uzasadnienie jest praktycznym przejawem zastosowania zasady prawa do rzetelnego procesu sądowego. Strona otrzymawszy wyrok zgodnie z obowiązującymi przepisami ma prawo złożenia wniosku o jego uzasadnienie, o którym nie musi wiedzieć strona przeciwna. Uzasadnienie wyroku ma charakter informacyjny, wskazuje jakimi przesłankami faktycznymi i prawnymi kierował się sąd, rozstrzygając sprawę w toku instancji. Sąd Najwyższy wskazywał, że wniosek ten nie może być traktowany jako zapowiedź apelacji, ponieważ może zostać złożony przez obie strony, także przez stronę, dla której orzeczenie ma wymiar pozytywny i nie ma interesu we wniesieniu środka odwoławczego. Zgodnie z dotychczasowa linią orzeczniczą wniosek o sporządzenie uzasadnienia nie jest oczywistą przesłanką skorzystania z drogi odwoławczej. Ponadto strona w postępowaniu sądowym nie ma interesu prawnego ani faktycznego w dysponowaniu informacją o zamiarze wykorzystania środka zaskarżenia przez stronę przeciwną. Dopiero informacja czy takowy środek zaskarżenia został złożony, a jeśli tak to jakie zarzuty zawiera, jest istotny dla strony przeciwnej.

Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego z 2019 r. teoretycznie pozostawiła w niezmiennej formie kwestię doręczeń pism procesowych, a szczególnie wniosków o sporządzenie uzasadnienia wyroku. Zmiany dotknęły środków zaskarżenia, a dokładnie ich przesłanek dopuszczalności. Strona, która w swoim zamiarze chce złożyć apelację od rozstrzygnięcia sądu, musi przedtem złożyć wniosek o uzasadnienie wyroku. W tej sytuacji pod wątpliwość oddaje się aktualność dotychczasowego orzecznictwa Sądów w zakresie braku obowiązku doręczania drugiej stronie wniosków o uzasadnienie i traktowanie ich jako nierelewantne dla strony przeciwnej. W sytuacji gdy złożenie wniosku o uzasadnienie jest przesłanką konieczną apelacji, pojawia się pytanie: czy brak obowiązku doręczenia odpisu wniosku dla drugiej strony nie będzie wpływał negatywnie na jej sytuację procesową? Pierwsze sygnały o możliwej stopniowej zmianie linii orzeczniczej napływają z całego kraju, a Sąd Rejonowy w Koninie ostatnio wypowiedział się o konieczności doręczania odpisów wniosków o uzasadnienie dla stron przeciwnych. Zarządzeniem z dnia 24 listopada 2020 r. (sygn. IV P 65/20) wskazał, że nie można zgodzić się z poglądem prezentowanym w doktrynie, jakoby wniosek o sporządzenie pisemnego orzeczenia był pismem obojętnym czy niemającym znaczenia z punktu widzenia obrony podejmowanej przez drugą stronę. Według składu orzekającego: „ Z perspektywy podejmowanych przez drugą stronę czynności procesowych, mających na celu obronę jej interesów, istotne znaczenie ma obecnie nie tylko to, czy druga strona złożyła wniosek o uzasadnienie, ale również zakres tego wniosku.” W kontekście takich rozstrzygnięć traci na aktualności pogląd o braku obowiązku doręczania wniosków o uzasadnienie stronom przeciwnym. Mimo formalnego utrzymania przepisów dotyczących doręczeń, ewolucja podejścia sądów i odrzucanie pism niezawierających odpisów wniosku o uzasadnienie dla strony przeciwnej będzie z pewnością przedmiotem kolejnych orzeczeń. Dla ułatwienia codzienności procesowej profesjonalnym pełnomocnikom, przyszłaby z pomocną uchwała Sądu Najwyższego, która rozstrzygnie to zagadnienie. Wydaje się, że w razie dalszego orzekania sądów w takim kierunku, koniecznym będzie uregulowanie kwestii doręczeń wniosków o uzasadnienie bezpośrednio w przepisach Ustawy Kodeks Postępowania Cywilnego.

Tomasz Czaplicki

Źródła:
1. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2005 r. III CZP 65/05
2. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 sierpnia 2010 r. III PZP 7/10
3. Zarządzenie Sądu Rejonowego w Koninie z dnia 13 sierpnia 2020 r. IV P 65/20
4. A. Mendrek, Czy po nowelizacji z 4.07.2019 r. odpis wniosku o uzasadnienie podlega bezpośrednim doręczeniom na podstawie art. 132 § 1 zdanie pierwsze Kodeksu postępowania cywilnego?” – Opublikowano: PPC 2020/1/143-152