Postępowanie przed sądami administracyjnymi – nowe zasady

Ustawa z 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. 2015 poz. 658) wprowadziła najdalej idącą reformę tego postępowania od 2004 r., czyli od wprowadzenia formuły dwuinstancyjnej. Jej celem jest usprawnienie postępowania przed sądami administracyjnymi. Nowelizacja weszła w życie 15 sierpnia 2015 roku.

Nowelizacja objęła między innymi zmiany w zakresie bezpośrednich doręczeń w toku sprawy. Obecnie na mocy art. 66 ppsa adwokaci, radcowie prawni, doradcy podatkowi i rzecznicy patentowi doręczają sobie nawzajem pisma bezpośrednio za potwierdzeniem odbioru i oznaczeniem daty lub przesyłką poleconą. W treści pisma procesowego wniesionego do sądu zamieszcza się oświadczenie o doręczeniu odpisu pisma drugiej stronie albo o jego nadaniu przesyłką poleconą. Pisma niezawierające powyższego oświadczenia podlegają zwrotowi bez wzywania do usunięcia tego braku. Należy mieć na uwadze, że w treści tego artykułu mowa o oświadczeniu, zatem nie ma obowiązku dołączania do pism dowodu nadania lub doręczenia przesyłki drugiej stronie. Artykuł ten nie dotyczy wniesienia skargi, skargi kasacyjnej, zażalenia, sprzeciwu, skargi o wznowienie postępowania i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Kolejne ważne zmiany dotyczą art. 61 § 6 ppsa związanego z oddaleniem skargi. Obecnie wstrzymanie wykonania aktu lub czynności traci moc z dniem wydania przez sąd orzeczenia uwzględniającego skargę bądź uprawomocnienia się orzeczenia oddalającego skargę. Przed 15 sierpnia 2015 r. w przypadku oddalenia skargi wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu lub czynności upadało wraz z wydaniem orzeczenia przez sąd pierwszej instancji i musiało być ponownie udzielane przez Naczelny Sąd Administracyjny dopiero po wniesieniu środka odwoławczego. Regulacja ta ma zastosowanie zarówno do postępowań rozpoczętych po 15 sierpnia 2015, jak i postępowań będących już w toku.

Znowelizowany art. 3 § 2 ppsa modyfikuje zakres kognicji sądów administracyjnych, jednak zmiany te dotyczą wyłącznie postępowań wszczętych od 15 sierpnia 2015 r. Obecnie nie można już zaskarżyć wydanych w postępowaniu egzekucyjnym (zabezpieczającym) postanowień wierzyciela o niedopuszczalności zgłoszonego zarzutu lub zawierających stanowisko wierzyciela w sprawie zgłoszonego zarzutu (art. 3 § 2 pkt 3 ppsa). Ewentualne uchybienia w tym zakresie mogą być obecnie kwestionowane dopiero przy zaskarżaniu postanowień organu egzekucyjnego w sprawie zgłoszonych zarzutów. Zmiana ta powinna usprawnić przebieg postępowania egzekucyjnego w administracji bez szkody dla jego uczestników.

Od 15 sierpnia 2015 r. nie ma również możliwości zaskarżenia także bezczynności w załatwieniu wniosku o wydanie indywidualnej interpretacji prawa podatkowego. Zmiana ta ma jednak charakter porządkowy, skoro w ordynacji podatkowej przyjęto zasadę tzw. milczącej interpretacji, co czyniło skargę na bezczynność w tym zakresie bezprzedmiotową. Pozostaje natomiast możliwość poskarżenia się do sądu administracyjnego na przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawie wydania indywidualnej interpretacji prawa podatkowego.

Na mocy art. 145a § 1 ppsa WSA uchylając decyzję lub postanowienie (wskazane w art. 3 § 2 pkt 1–3 ppsa) bądź stwierdzając ich nieważność, może obecnie zobowiązać organ do wydania w określonym terminie decyzji lub postanowienia załatwiających (rozstrzygających) sprawę w określony sposób.

Warto zauważyć, że art. 145a § 3 daje WSA większą możliwość merytorycznego orzekania. Orzekając na podstawie art. 145a § 3 ppsa, WSA wydaje wyrok stwierdzający istnienie albo nieistnienie uprawnienia lub obowiązku, które powinny być przedmiotem decyzji lub postanowienia (wymienionego w art. 3 § 2 pkt 2 i 3 ppsa) wydanych przez organ. Wyrok ten stwierdza także, czy niewydanie decyzji lub postanowienia miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Do wydania tego rodzaju wyroku konieczne jest również, aby pozwalały na to faktyczne i prawne okoliczności sprawy, której rozstrzygnięcie nie może być pozostawione uznaniu administracyjnemu organu. Ponadto w wyroku tym sąd może wymierzyć organowi grzywnę lub przyznać od organu na rzecz skarżącego sumę pieniężną.

Modyfikacji uległa również treść art. 154 ppsa, który traktuje o skardze na niewykonanie wyroku. Obecnie artykuł ten znajduje zastosowanie wyłącznie w przypadku niewykonania przez organ wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania. W dotychczasowym stanie prawnym (tj. przed 15 sierpnia 2015 r.) skarga była dopuszczalna również w razie bezczynności organu lub przewlekłego prowadzenia postępowania po wyroku uchylającym lub stwierdzającym nieważność aktu lub czynności.

Por. szerzej:
https://korporacyjnie.pl/nowelizacja-procedury-sadowoadministracyjnej-czeka-na-publikacje-w-dzienniku-ustaw/

Nowy tekst ustawy wraz z uzasadnieniem (druk nr 1633) dostępny jest pod adresem:
https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=1633

Opracowała Ewelina Grzybowska – prawnik