Bezprawne wykorzystanie oznaczeń indywidualizujących przedsiębiorstwo, towary i usługi – możliwe formy ochrony

Wielu przedsiębiorców w prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej posługuje się  oznaczeniami graficznymi lub słowno-graficznych identyfikującymi  przedsiębiorstwo oraz produkty lub usługi przez nich oferowane. Oznaczania takie stanowią dobra niematerialne chronione przez przepisy należące do różnych dziedzin prawa własności intelektualnej.

Najszerszą i najskuteczniejszą ochronę zapewnia rejestracja znaku towarowego w Urzędzie Patentowym. Zgodnie z art. 120 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej znakiem towarowym (usługowym) może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa.

Oznaczenie takie, poza koniecznością posiadania tzw. znamion odróżniających (szczegółowo opisanych w art. 129-130 ustawy), aby mogło zostać zarejestrowane jako znak towarowy nie może również posiadać żadnej z cech które stanowią tzw. przeszkody rejestracyjne (szczegółowo opisane w art. 131-132 ustawy).

Po pozytywnym zakończeniu procedury rejestracyjnej prowadzonej przed Urzędem Patentowym  wnioskodawca uzyskuje prawo ochronne na znak towarowy, które uprawniania go do wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Prawo ochronne na znak towarowy wynosi 10 lat od daty zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym, a następnie może być przedłużane na kolejne okresy dziesięcioletnie (art. 153 ust. 1 ustawy – Prawo własności przemysłowej).

Prawo własności przemysłowej przewiduje szereg roszczeń cywilnoprawnych przysługujących osobie, której prawo ochronne na znak towarowy zostało naruszone. Na podstawie art. 296 ustawy są nimi: żądanie od osoby która naruszyła to prawo zaniechania naruszania, wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, a w razie zawinionego naruszenia również naprawienia wyrządzonej szkody (na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innego stosownego wynagrodzenia, które w chwili ich dochodzenia byłyby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie ze znaku towarowego).

Za naruszenia prawa ochronnego na znaku towarowy przewidziane są także sankcje karne. W myśl art. 305 ust.1 Ustawy – Prawo własności przemysłowej  „kto, w celu wprowadzenia do obrotu, oznacza towary podrobionym znakiem towarowym, zarejestrowanym znakiem towarowym, którego nie ma prawa używać lub dokonuje obrotu towarami oznaczonymi takimi znakami, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”

Warto także wspomnieć o możliwości rejestracji wspólnotowych znaków towarowych w Urzędzie Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM), dzięki której zarejestrowany znak uzyskuje ochronę na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej na podstawie rozporządzenia Rady (WE) Nr 207/2009 z 26.02.2009 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego.

Ochrony oznaczeń można dochodzić także na gruncie innych przepisów. W pierwszej kolejności, należy wskazać na ustawę z ustawa z 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Art. 10 tej ustawy  przewiduje ochronę oznaczenia przedsiębiorstwa dla tego, kto pierwszy używał go w obrocie. Zgodnie z tym przepisem czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa.

W art. 18 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przewidzianych zostało szereg roszczeń z których może skorzystać przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony w wyniku dokonania czynu nieuczciwej konkurencji. Są nimi roszczenia o:

1) zaniechanie niedozwolonych działań;

2) usunięcie skutków niedozwolonych działań;

3) złożenie jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;

4) naprawienie wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych;

5) wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych;

6) zasądzenie odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

Poza tym oznaczenia mogą być także chronione na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

W tym przypadku warunkiem objęcia ochroną jest to, aby spełniały one definicję utworu w rozumieniu art. 1 ust. 1 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych tj. stanowiły  przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W praktyce może się okazać, że nie wszystkie oznaczania będą posiadały te cechy i tym samym nie uzyskają one ochrony prawo autorskiej.

Niewątpliwie, rejestracja znaku towarowego stanowi najbardziej skuteczną ochronę prawną oznaczeń indywidualizujących. Warto jednak  pamiętać, że brak rejestracji znaku towarowego nie oznacza, że przedsiębiorca pozbawiony jest możliwości dochodzenia roszczeń. W takim przypadku ochrony można poszukiwać na gruncie innych przepisów prawa, w szczególności ustawy z 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz  ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Źródło:

Ustawa z dnia z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (tekst jednolity z dnia 17 września 2013 r. Dz.U. z 2013 r. poz. 1410),

Rozporządzenie Rady (WE) nr 207/2009 z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego (wersja ujednolicona), Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 78/1,

Ustawa z 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jednolity z dnia 26 czerwca 2003 r. Dz.U. Nr 153, poz. 1503),

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity z dnia 17 maja 2006 r. (Dz.U. Nr 90, poz. 631),

System Prawa Prywatnego tom 15, Prawo konkurencji, Marian Kępiński, 2014, Wydawnictwo C.H.Beck, Wyd. 1,

Opracował: Marcin Szkutnik