Zmiana w przepisach dot. ochrony konsumenckiej w 2021 roku

Od dnia 1 stycznia 2021 roku weszły w życie istotne zmiany w Kodeksie Cywilnym oraz Ustawie o prawach konsumenta. Na mocy Ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych rozszerzono w niektórych aspektach zakres ochrony konsumenckiej również na przedsiębiorców.

Przedsiębiorca-konsument

W pierwszej kolejności wskazać należy, że rozszerzenie zakresu ochrony konsumenckiej dotyczy wyłącznie przedsiębiorców będących osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą (przedsiębiorca-konsument).

Rozszerzenie ochrony konsumenckiej nie obejmuje zatem spółek prawa handlowego (spółek osobowych i kapitałowych) ani żadnych innych podmiotów oraz form prowadzenia działalności gospodarczej.

Warunki uzyskania ochrony konsumenckie przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną

Zarówno nowo wprowadzone przepisy Kodeksu Cywilnego jak i Ustawy o prawach konsumentach przewidują warunki, po spełnieniu których przedsiębiorca będący osobą fizyczną uzyskuje określone uprawnienia związane z przysługującą mu ochroną konsumencką. Wspomniane regulacje znajdą zastosowanie, gdy łącznie zostaną spełnione następujące przesłanki:

1. osoba fizyczna zawiera umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą,
2. z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Pierwsza przesłanka zostanie spełniona, gdy przedsiębiorca będący osobą fizyczną zawierał będzie umowę w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej – kolokwialnie rzecz ujmując umowa zawierana będzie przez przedsiębiorcę „na firmę”, w ramach prowadzenia działalności.

Interpretacja znaczenia i celu drugiej przesłanki, a co za tym idzie ocena jej spełnienia budzi wiele wątpliwości. Zwrot „zawodowy charakter” w odniesieniu do zawieranej umowy powiązany został z przedmiotem wykonywanej przez daną osobę działalności, w szczególności wynikającej z CEIDG. Umowa zatem nie będzie miała charakteru zawodowego ‑ w konsekwencji druga przesłanka zostanie spełniona, gdy przedsiębiorca nie będzie zawierał danej umowy w ramach dokonywanych codziennie czynności wynikających z przedmiotu działalności gospodarczej, który wskazał w CEIDG.

W teorii wydaje się to być proste, w praktyce jednak w kontekście spełnienia drugiej przesłanki mogą się pojawić wątpliwości, czy przykładowo zakup drukarki przez osobę zajmującą się świadczeniem pomocy prawnej ma dla niej charakter zawodowy (drukowanie sporządzonych pism procesowych, opinii prawnych), czy też z uwagi na fakt, że osoba ta nie zajmuje się produkcją, dystrybucją ani serwisowaniem tego rodzaju sprzętu (brak stosownego kodu PKD w CEIDG), należy uznać, iż zawierana przez nią umowa nie będzie miała zawodowego charakteru. W związku z tym zarówno sprzedawca jak i przedsiębiorca będący osobą fizyczną nabywającą towar lub usługę każdorazowo powinni upewnić się co do charakteru zawieranej umowy – czy jest ona powiązana z przedmiotem działalności nabywcy wynikającym z CEIDG.

Ograniczony zakres ochrony konsumenckiej

Od 1 stycznia 2021 roku przedsiębiorcy będącemu osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, po spełnieniu ustawowych przesłanek, ochrona konsumencka przysługuje w  trzech zasadniczych kwestiach:

1. zakazu stosowania w umowach niedozwolonych postanowień umownych (tzw. klauzul abuzywnych),
2. rękojmi za wady rzeczy sprzedanej (w ograniczonym zakresie),
3. prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa w terminie 14 dni.

Nadmienić ponadto należy, że na skutek wyżej wymienionej nowelizacji przedsiębiorcy‑konsumenci nie zostali objęci tzw. ochroną instytucjonalną konsumentów, sprawowaną przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz miejskich i powiatowych rzeczników konsumentów.

Zakaz stosowania niedozwolonych postanowień umownych

Niedozwolone postanowienia umowne, zwane również klauzulami abuzywnymi, są to zgodnie z art. 385¹ §1 Kodeksu Cywilnego nieuzgodnione  indywidualnie z konsumentem postanowienia umowy, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Tytułem przykładu należy wskazać tutaj postanowienia umowne, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy oraz postanowienia pozbawiające wyłącznie konsumenta uprawnienia do wypowiedzenia umowy. Za klauzule abuzywne nie uznaje się jednak postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Rękojmia za wady rzeczy sprzedanej

W zakresie rękojmi za wady rzeczy sprzedanej ustawodawca przyznał przedsiębiorcy‑konsumentowi jedynie ograniczony zakres ochrony przysługującej konsumentowi, obejmujący co do zasady m.in.: możliwość powołania się na domniemanie istnienia wady w chwili wydania rzeczy kupującemu przez okres roku od wydania rzeczy; możliwość żądania wymiany rzeczy na wolną od wad zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady; możliwość żądania usunięcia wady zamiast zaproponowanej przez sprzedawcę wymiany rzeczy; domniemanie uznania żądania kupującego za uzasadnione, gdy kupujący będący konsumentem zażądał wymiany rzeczy lub usunięcia wady albo złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, określając kwotę, o którą cena ma być obniżona, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego żądania w terminie czternastu dni.

Pamiętać jednak należy, iż w dalszym ciągu w przypadku umowy zawieranej między przedsiębiorcą a przedsiębiorcą‑konsumentem strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi ograniczyć lub wyłączyć.

Ustawowe prawo odstąpienia od umowy

Począwszy od dnia 1 stycznia 2021 roku do przedsiębiorcy-konsumenta znajdą zastosowanie również przepisy art. 27-38  Ustawy o prawach konsumenta regulujące przysługujące dotychczas jedynie konsumentowi ustawowe prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Ze wspomnianego prawa konsument może skorzystać w terminie 14 dni, który co do zasady liczony jest od dnia zawarcia umowy lub objęcia rzeczy w posiadanie przez konsumenta.

Konieczność zmiany postanowień regulaminów sklepów internetowych

Mając na uwadze wyżej opisane zmiany w prawie cywilnym i prawie ochrony konsumentów w szczególności wskazać należy na potrzebę modyfikacji postanowień regulaminów sklepów internetowych, które za pośrednictwem internetu prowadzą sprzedaż towarów i usług zarówno podmiotom profesjonalnym, konsumentom, jak również nowej kategorii podmiotów powstałej na bazie wprowadzonych zmian – przedsiębiorcom-konsumentom. Modyfikacje regulaminów powinny mieć charakter całościowy, w tym uwzględniać możliwość weryfikacji przez sprzedawcę w jakim charakterze zawierana jest umowa przez klientów będących osobami fizycznymi prowadzącymi  działalność gospodarczą.

Ograniczenie zastosowania nowych regulacji

Omówione zmiany w zakresie rozszerzenia w pewnych aspektach ochrony konsumenckiej na przedsiębiorców będących osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą obowiązują od dnia 1 stycznia 2021 roku. Jednakże co istotne, nowych regulacji nie stosuje się do umów zawartych przed dniem 1 stycznia 2021 roku oraz do niektórych umów, w oparciu o które przedsiębiorcy uzyskują wsparcie ze środków publicznych lub innych środków o podobnym charakterze.

W razie pytań lub wątpliwości o charakterze prawnym pozostajemy do Państwa dyspozycji oraz zapraszamy do kontaktu.

Bartłomiej Gręda

Aplikant radcowski